Spitzenkandidaten: unha forma alternativa de elixir a presidencia da Comisión Europea
23/04/2024 | Eleccións europeas 2024
— O carácter ambigüo do procedemento de nomeamento do presidente da Comisión Europea conforme aos Tratados da UE converte a esta decisión nunha cuestión polémica.
— Unha forma de nomear este cargo, defendida polos grupos políticos do Parlamento Europeo dende 2014, é o sistema de candidato principal ou spitzenkandidaten.
Bruxelas, 23 de abril de 2024. O sistema de spitzenkandidaten “(candidatos principais” en alemán) é un procedemento de designación do candidato á Presidencia da Comisión, proposto nas dúas últimas eleccións europeas (2014 e 2019), aínda que con resultados diferentes.
Este sistema non está consagrado nin nas normas electorais nacionais nin nas europeas. Segundo os Tratados da UE (o conxunto de acordos internacionais entre os Estados membro que conforman a base constitucional da Unión), o proceso de selección do presidente da Comisión Europea comeza no Consello Europeo, a institución que reúne aos xefes de Estado ou de Goberno dos 27 países da Unión Europea.
Conforme aos Tratados, esta institución, “tendo en conta o resultado das eleccións ao Parlamento Europeo e tras manter as consultas apropiadas”, propón por maioría cualificada ao Parlamento Europeo un candidato a Presidente da Comisión Europea.
O candidato é votado polo Parlamento Europeo e, se non obtén maioría absoluta, rexeitado. De ocorrer o segundo, repítese o proceso ata que o Parlamento elixa a un candidato.
Como funciona o sistema de Spitzenkandidaten?
O proceso de spitzenkandidaten provén dunha interpretación concreta da norma citada anteriormente, proposta polos principais grupos políticos que conforman a Eurocámara.
O procedemento establece un vínculo político máis directo e reforzado entre as eleccións europeas e o nomeamento do Presidente da Comisión, a través dos seguintes pasos:
- Antes das eleccións, os partidos políticos europeos indican o seu respectivo candidato principal (spitzenkandidat) para o posto de Presidente da Comisión Europea.
- Tralas eleccións, o candidato principal do partido que obteña máis escanos debe ser designado polo Consello Europeo como candidato á votación no Parlamento (quitándolle a este a competencia de propoñer un candidato de maneira discrecional).
- Posteriormente, o candidato é votado polo Parlamento, e no seu caso, nomeado.
Resultados na práctica
O proceso do candidato principal é polémico a nivel interinstitucional, pois o Consello Europeo sempre reivindicou a súa plena facultade de propoñer ao candidato á presidencia da Comisión, de conformidade cos Tratados.
Sen embargo, con esta innovación pretendíase que o proceso de designación fose máis transparente, xusto e non estivese suxeito ao “tira e afrouxa” que adoita darse nas interaccións do Consello Europeo, entre os dirixentes dos Estados membros e conforme a intereses nacionais.
Ao desligalo das negociacións entre capitais europeas, este sistema permitiría facer máis comprensible para os cidadáns da UE o proceso que conduce á elección do Presidente da Comisión, aumentando a súa lexitimidade e motivando quizais unha maior participación electoral.
Este proceso levouse a cabo cun resultados positivos en 2014, o que conduciu á elección de Jean-Claude Junker (o candidato principal do PPE) como presidente da Comisión. Con todo, o proceso fracasou en 2019, xa que ningún dos principais candidatos obtivo ese posto, que foi parar á “outsider” Úrsula von der Leyen.
Os Spitzenkandidaten nas eleccións de 2024
Actualmente, a designación dos candidatos principais de cada partido político europeo atópase na seguinte conxuntura:
- Os Verdes europeos votaron á alemana Terry Reintke e ao holandés Bas Eickhout como candidatos principais nun congreso extraordinario ampliado celebrado do 2 ao 4 de febreiro de 2024. Ambas son figuras destacadas do grupo dos Verdes no Parlamento Europeo. Eickhout encabezou os esforzos da facción no paquete lexislativo do Pacto Verde, en particular presionando para que se establecesen normas de emisións Euro 7 máis estritas e prohibísese a venda de coches novos con motor de combustión para 2030. Reintke, que se converteu en colíder do grupo político en 2022, mostrouse especialmente activa en cuestións como o Estado de Dereito en Polonia e Hungría, así como a protección dos dereitos das minorías e a igualdade de xénero.
- O candidato principal do Partido Socialista Europeo foi anunciado tralo Congreso do partido celebrado en Roma o 2 de marzo de 2024. O Comisario europeo de Emprego e Dereitos Sociais, Nicolas Schmit, foi elixido para encabezar a campaña dos socialdemócratas europeos. Schmit foi ministro de Traballo do goberno luxemburgués durante varios anos antes de converterse en comisario europeo, pero o seu perfil, relativamente baixo como para optar á presidencia da Comisión, xerou certa preocupación entre o centro-esquerda, que segue sufrindo nas enquisas fronte ao aumento previsto da extrema dereita.
- O Partido Popular Europeo elixiu ao seu candidato principal no congreso do partido celebrado en Bucarest os días 6 e 7 de marzo de 2024. Os delegados do Congreso do PPE elixiron oficialmente a Ursula von der Leyen, actual Presidenta da Comisión Europea, como principal candidata do partido ás eleccións europeas de xuño. Von der Leyen, que presentou a súa candidatura para un segundo mandato á fronte da Comisión o 19 de febreiro, presentouse sen oposición. Aínda que podían votar 801 delegados do PPE de toda Europa, só votaron 499, dos cales 89 pronunciáronse na súa contra, entre os que destaca a delegación francesa, formada por membros do partido Les Republicains.
- As 3 principais faccións que compoñen o grupo liberal de Renew Europe no Parlamento Europeo nomearon aos seus respectivos candidatos principais para liderar a plataforma electoral conxunta “Renew Europe now“.
- O eurodeputado Sandro Gozi será o candidato principal do EDP (Partido Demócrata Europeo).
- Os membros de ALDE (Alianza de Liberais e Demócratas por Europa) nomearon á alemá Marie-Agnes Strack-Zimmermann.
- A eurodeputada francesa e actual líder do grupo no Parlamento, Valérie Hayer, pertencente á plataforma francesa Renaissance, foi a última spitzenkandidaten elixida. Será a candidata encargada de dirixir a campaña e, seguramente, a que opte finalmente ao alto cargo.
- O partido da Esquerda Europea elixiu durante a asemblea xeral celebrada o 24 de febreiro en Liubliana ao seu presidente Walter Baier como candidato a dirixir a Comisión Europea tralas eleccións de xuño. Membro do Partido Comunista de Austria (KPO), Baier é presidente do partido Esquerda Europea desde decembro de 2022, pero non optará a escano no Parlamento Europeo, pois o seu partido nacional non o incluiu na súa lista electoral. Cabe sinalar que a Esquerda Europea é a única facción do Grupo da Esquerda no Parlamento Europeo con dereito a designar un spitzenkandidat, pero non foi quen de reunir ao resto das forzas da familia política arredor do seu candidato, polo que nestas eleccións presentarán dous programas electorais distintos: un da propia Esquerda Europea e outro da plataforma paralela “Agora o Pobo” (Now the People).
Os partidos Identidade e Democracia (ID) e Conservadores e Reformistas Europeos (ECR) opóñense ao proceso de selección do candidato principal, e é pouco probable que o elixan.
Contexto
Entre o 6 e o 9 de xuño celébranse eleccións ao Parlamento Europeo pa
